Influencer deyince akla hayale ne geliyor? Umulmadık insan influencer olur mu? Influencer etkisi nedir? Bu soruların cevabı için doğru yerdesiniz. Bu yazıda influencer, sosyal medya, yeni nesil pazarlama stratejileri, reklam psikolojisi gibi pek çok konuya değineceğiz. Sizi daha fazla bekletmeden yazımıza başlayalım o halde.
Bu Yazıda Sizi Neler Bekliyor?
Influencer ne demek?
Influencer kelimesi etkileyen anlamına geliyor. Benim takipçilerimin ise %28’i pazarlayan anlamına geldiğini düşünüyor. Instagram, Tiktok, Youtube vb. platformlarda takipçi sayısı yüksek olan insanların yani fenomen ve influencerların takipçilerine yönelik ürün reklamı paylaşımları bu sonucu ortaya çıkarmış olabilir. Peki, Evliya Çelebi de bir influencer mıydı?
Bildiğiniz üzere Evliya Çelebi 17.yy’da Seyahatname isimli bir gezi kitabı yayınladı. O dönemde olduğumuzu hayal edelim ve bir düşünelim… 1902 senesinde yaşayan birisi Seyahatname’yi okuyup Tebriz’e gitmeye karar veriyor. Tebriz dönüşünde de yakın çevresine çok memnun kaldığını ve onların da Seyahatname’yi okuyup hoşlarına giden bir şehre gezi düzenlemelerini öneriyor. Bu döngü böyle devam ediyor. Yani Evliya Çelebi bir nevi o dönemin ve hatta bu dönemin influencerı diyebiliriz. Hal böyleyken influencer kelimesi bambaşka bir anlam ve bağlam da kazanıyor.
Herkes İnfluencer
Olmaya çalışıyoruz. Şöyle anlatayım: Yine benim takipçilerime “Hikayelerinize kaç kişi bakmış diye kontrol ediyor musunuz?” sorusunu sorduğumda %48 “Evet” cevabı çıktı. Ancak “Hayır” cevabını verenlerin “Doğrucu Davut” olmayabileceğini de hatırlatmak isterim. Yani meğer hepimizin içinde birikmiş bir takip edilme, beğenilme, kabul görme arzusu varmış. Sürekli bir yerlerde paylaşım yapmamız da buna işaret aslında. Bir filtre popüler olduğunda ve hikayelerde sık gözükmeye başladığında birçoğumuz normatif sosyal etki ile gruptan kopmamak adına akıma ayak uyduruyoruz.
Normatif Sosyal Etki ne demek?
Normatif Sosyal Etki, beğenilme arzusu ya da dışlanma kaygısından kaynaklanan bir olgu. Yani grubun normlarına uymacı yaklaşım göstermektir. Tüm arkadaşlarınızın spor yaptığını düşünün ve sürekli onlarla etkileşim içinde olduğunuzu varsayın. Siz spor yapmayan biri bile olsanız onlara ayak uydurmak ve onlar tarafından kabul görmek için yüksek ihtimalle spora başlarsınız. Belki spora üşenirsiniz ama bir diziyi izlemek için de aynı itici güce boyun eğebilirsiniz. İşte bu normatif sosyal etkidir. Zile basıp kaçma oyunu oynarken annenize yakalandığınızda anneniz “Neden yaptın?” diye soruyor ve “Arkadaşlarım oynuyordu, katıldım.” cevabını veriyoruz. Karşılığında da “Uyma sen onlara, minareden atlasalar sen de mi atlayacaksın?” cevabını alıyoruz. İşte bu da otorite etkisi 🙂 .
Influencer profillere ne kadar güveniyoruz?
Şüphesiz ki influencerlarla aramızda bir iletişim ağı var. Etkili iletişimde aranan ilk özellik kaynağın inanılırlığı. Araştırma sonuçlarına göre inanılır kaynaktan gelen mesaj, tutum değişiminde daha etkili oluyor. İnanılırlığı sağlayan iki temel ilke ise Hovland ve Weiss’in ifadesiyle uzmanlık ve güvenilirliktir. Uzmanlık günümüzde daha çok saygınlık, popülerlik anlamına evrilmiş gibi. Trendyol’un influencerlarla bu ilkeyi gözeterek çalıştığını ve bunun için bir pazarlama sistemi kurduklarını biliyor muydunuz? Gezgin influencer kamp çadırı gibi ürünler, kozmetik odaklı influencer ruj gibi ürünler tanıtıyor. Söz konusu örnek için buraya bir Tweet serisi linki bırakıyorum. Aman diyeyim kaydırmayın, tıklasanız yeter 🙂
Uyku etkisi ve kaynak sorgulama
Lisede telefona kaydettiğim şarkıyı arkadaşlarıma bir şarkıcı söylüyormuş gibi dinlettiğimde güzel olduğunu, benim söylediğimi belirttiğimde ise beğenmediklerini söylemişlerdi. Bana inanmıyorsanız, Asch 1952’de yaptığı bir deneyle değişik kaynaklara atfedilen aynı cümlelerin denekler tarafından farklı biçimde yorumlandığını zaten göstermişti. Deneyde kaynak olarak Lenin ve Amerika eski başkanlarından Jefferson kullanıldı. Yani influencer bizi etkiliyor, doğru. Ama konunun ne olduğu ve influencera bakışımız etkilenme şeklimizi belirliyor. Etkilenmediğimizi iddia ettiğimiz bazı durumlarda da karşımıza uyku etkisi çıkabiliyor. Mesajı alırken dikkat ettiğimiz kaynak kimliği, bir süre sonra kayboluyor ve zihnimizde sadece mesaj kalıyor. İşte buna da uyku etkisi deniliyor.
Reklamlardan daha fazla etkilenmemiz için neler yapıldı?
Sigmund Freud’un ablasının oğlu Edward Bernays‘ı tanır mısınız? Kendileri halkla ilişkilerin babasıdır desek yanlış olmaz. Edward Bernays, dayısı Freud’un çalışmalarından ilham alarak devrim niteliğinde uygulamalar ortaya koydu. Edward Bernays’ın en dillere pelesenk olmuş uygulaması kadınları sigara içmeye teşvik çalışmalarıdır. Sigara tanıtımlarında şu başlık kullanılıyordu: Özgürlük Meşaleleri. Daha önceleri kadınların sigara içmesi ahlaksızlık olarak nitelendirildiği için özgürlük vurgusu sigarayı kadınlar için daha cazip yaptı. Sonuç olarak da kadınların sigara kullanımı hızla arttı. Su içilebilen suluk reklamı kadar olamaz tabi 🙂
Son olarak sizlere; takipçilerime yaptığım anketin diğer sonuçlarını aktarmak istiyorum. Takipçilerime “Kaydırarak ürün aldınız mı?” sorusunu yönelttiğimde %13’ünün “Evet” cevabını vermesine karşın “Kaydırarak bilim, sanat, spor vb içeriklere ulaştınız mı?” sorusuna ise %73 oranında “Evet” cevabı çıktı. “Influencer gibi yaşamak ister misiniz?” sorusunu sorduğumda %37 oranında “İsterim” cevabı çıktı. “Aşçı influencerlardan etkilenip hangi eylemlerde bulundunuz?” sorusuna ise %70 oranında “Gözüm doydu” cevabı çıkarken %25 oranında “Evde denedim” cevabı çıktı.
Kısacası ucundan kıyısından, köşesinden kenarından her birimizin az ya da çok influencer etkisinde kaldığımızı söyleyebiliriz. Bence önemli olan sosyal medyada influencer akımına kendimizi kaptırıp Evliya Çelebi’leri unutmamaktır. Bir de belgesel önerisi ( The Century Of The Self ) bırakıyorum, yukarı kaydırmak yok!
Editörün Önerisi: Bu yazıyı okumak size keyifli geldiyse sosyal medya üzerine başka bir yazımız olan Ortoreksiya Nervoza ve Instagram adlı yazıya göz atabilirsiniz. Eğer Enes Akkoyun yazılarından devam etmek isterseniz Terapist Dizi İncelemesi ilginizi çekebilir.
Bu yazılı içerik Psikoloji Arşiv Yayın İlkeleri ‘ne uygun şekilde yeniden düzenlenmiştir.
Editör: Selin Cennet Gülmez
Görsel Tasarım: Taner Türker
Kaynak: Kağıtçıbaşı, Ç. (2014). İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Yayınevi.
İÜ Psikoloji Ψ
Kocaeli Fen’17
